دندان ها در طول گذر زمان ممکن است در اثر پوسیدگی یا ضربه تخریب شوند. درصورتیکه این تخریب حجم کمی از دندان را شامل شود، نسج تخریب‌شده دندان توسط مواد ترمیمی جایگزین می شود. اما درصورتیکه دندان مقدار زیادی از نسج خود را از دست داده باشد ممکن است ساختار باقی مانده دندان نیازمند حمایت باشد.
در چنین حالتی دندانپزشک راهکاری جز ترمیم دندان را به شما پیشنهاد می کند و آن استفاده از پروتز دندانی است.هرگونه عضو مصنوعی که در بدن قرار گیرد پروتز نامیده می شود و نوع خاصی از پروتز که در دهان قرار می‌گیرد را پروتز دندانی می‌گویند. پروتزهای دندانی انواع مختلفی دارند. برخی از آنها در دهان ثابت هستند و برخی دیگر قابلیت خروج از دهان را دارند که اصطلاحا به آنها پروتز متحرک می‌گویند.
پروتزهای ثابت که در اصطلاح عامه به آن روکش یا قاب می‌گویند، علاوه بر تامین استحکام برای ساختار از دست رفته دندان، زیبایی یک دندان سالم را نیز تامین می کند و حتی در صورتی که مراحل ساخت آن با دقت انجام شود ممکن است با دندان های طبیعی فرد قابل تفکیک نباشد.دندان های دچار شکستگی‌های مادرزادی مثل دندان های میخی‌شکل یا دندان هایی که اندازه‌های کوچک‌تر یا نامتناسب با دندان های دیگر دارند و نیز بدرنگی‌های دندان ها، موارد دیگری هستند که به کمک روکش قابل اصلاح می‌باشند.
قابی که دندان ها را دربر می‌گیرد
روکش‌ها از جنس های مختلفی ساخته می شوند. ماده‌ای که روکش یا هر گونه پروتز دندانی از آن ساخته می شود باید با خصوصیات و شرایط دهان سازگاری داشته باشد مثلا به راحتی زنگ نزند و مواد سمی برای بدن در آن به‌کار نرفته باشد. طلا یکی از سازگارترین مواد با بدن انسان است و انتخاب خیلی مناسبی برای ساخت روکش‌های دندانی محسوب می شود.
طلا خصوصیات تطابق‌پذیری خیلی خوبی در هنگام ذوب و ساخت روکش دارد بنابراین یک تکنسین دندانپزشکی خواهد توانست به کمک طلا روکش بسیار دقیق و کاملی را در لابراتوار تهیه کند. علاوه بر این، لایه نازکی از طلا، استحکام خوبی خواهد داشت بنابراین برای ساخت روکشی از جنس طلا برای دندان ها لازم نیست مقدار زیادی از نسج دندان تراشیده‌شده و فضا برای قرارگیری روکش ایجاد شود.
اما امروزه با افزایش نرخ طلا در بازارهای جهانی، روکش‌های طلا با هزینه بسیار سنگین ساخته می شوند و گرانقیمت هستند. از طرفی بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند در عوض به‌رخ کشیدن دندان های طلایی، دندانی داشته باشند که کاملا طبیعی به چشم بیاید و از دیگر دندان های فرد قابل تفکیک نباشد. بنابراین استفاده از طلا در ساخت روکش‌های دندانی، کم‌کم جای خودش را به موادی از جنس چینی و پرسلن و فلزهای ارزانقیمت‌تر داده است.
روکش‌ها می توانند از جنس فلز (طلا، نیکل، کروم)، سرامیک و یا ترکیبی از فلز و سرامیک (چینی) باشند. روکش‌های تمام فلز خصوصیات فیزیکی و قدرت بیشتری دارند اما از دیدگاه زیبایی روکش‌های چینی مناسب‌ترند. اگر روکش‌ها مناسب و بر اساس اصول علمی ساخته شوند، می توانند عمری طولانی را برای خود و دندان روکش‌شده تضمین کنند.
سیر تا پیاز ساخت روکش
برای ساخت روکش دندان جزئیات بسیاری باید توسط دندانپزشک بررسی شود. موقعیت دندان در فک، وجود فضای کافی در فک مقابل، وضعیت سلامت لثه، میزان نسج باقی مانده از دندان، طول مناسب ریشه دندان، عدم وجود ضایعه یا کیست در اطراف ریشه دندان از جمله مواردی است که هنگام اقدام به ساخت روکش دندان باید مدنظر قرار گیرند. در صورتی‌که یک دندان از نظر تمامی این موارد مورد تایید باشد مراحل ساخت روکش دندان آغاز می شود.
دندانپزشک در ابتدا با بررسی وضعیت ریشه دندان، در صورت نیاز، اقدام به درمان ریشه (عصب‌کشی) دندان می کند.
درصورتیکه میزان نسج تخریب شده از تاج زیاد باشد و پوسیدگی تاج دندان را تا نزدیک لثه و حتی زیر آن تخریب کرده باشد، دندان مورد جراحی لثه قرار می‌گیرد. طی این درمان (که به اندازه نامش پیچیده و دلهره‌آور نیست) مقداری در نسج لثه و استخوان اطراف دندان حذف می شود تا حجم کافی از تاج دندان برای گذاشتن روکش در دسترس باشد.
دندانپزشک در ادامه تمام پوسیدگی‌های دندان را برمی‌دارد، سپس دندان را به کمک یک ماده ترمیم‌کننده مناسب مثل آمالگام یا کامپوزیت به‌صورت کامل ترمیم می کند تا آماده تراش و قالب‌گیری شود.
اغلب دندان هایی که به علت پوسیدگی‌های وسیع نیاز به درمان ریشه دندان پیدا می کنند، پس از درمان ریشه و برداشت پوسیدگی‌ها، نسج زیادی از دست می‌دهند و این‌گونه دندان ها نیازمند نوعی حمایت داخل ریشه‌ای هستند که به آن پست (پست) گفته می شود. پست میله‌ای از جنس فلز است که داخل کانال دندان قرار می‌گیرد و باعث گیر روکش به دندان می شود. در قسمت بالای میله هم قسمتی شبیه تاج بازسازی می شود که به کلاهک (کره) معروف است.
این دو قسمت به دندان چسبانده می شود و سپس مراحل بعدی ساخت روکش مانند دندان عادی ادامه پیدا می کند. فرم خاصی از تراش برای دندانی که قرار است زیر روکش برود لازم است. برای قرار گرفتن دندانی که زیر روکش می رود لازم است دندان در اطراف و سطح جونده به فرمی تراش بخورد و از نسج‌دندانی آن حذف شود که فضای کافی برای قرارگیری روی دندان ایجاد شود.
بعد از آنکه تراش دندان کامل شد، از ناحیه دندان تراش خورده و همچنین فک مقابل آن قالب‌گیری می شود و قالب تهیه شده برای ساخت روکش به لابراتوار دندانپزشکی (محلی که دندان های ساختنی در آنجا تهیه می شوند) ارسال می شود تا روکش موردنظر ساخته شود.
روی دندان تراش خورده معمولا روکش موقتی قرار می‌گیرد. در جلسه ملاقات بعدی، پایه فلزی روکش ساخته شده روی دندان موردنظر امتحان می شود.
در این جلسه باید مسائلی مثل تطابق کامل روکش با دندان و وضعیت آن نسبت به لثه بررسی شود و رنگ روکش انتخاب شود و بیمار برای جلسه بعدی فراخوانده شود. در این جلسه روکش ساخته شده‌ای که روی آن لایه چینی (پرسلن) هم قرار گرفته روی دندان امتحان می شود و رنگ آن بررسی می شود. در مورد رنگ روکش ساخته شده از بیمار هم نظرخواهی می شود و اگر مورد رضایت بود، روکش روی دندان چسبانده می شود.
بریج، پلی به سمت با دندان شدن
اگر دندان یا دندان هایی از دهان ما کشیده شود و دوست داشته باشیم که آنها را به نوعی جایگزین کنیم، بریج یکی از راه‌حل‌های جایگزینی دندان های از دست رفته است. برای قرار دادن بریج باید دندان های دو طرف منطقه بی‌دندان، به همان شکلی که برای قرار دادن روکش ذکر شد، تراش بخورند (حتی اگر این دندان ها سالم باشند) و سپس چند روکش به هم پیوسته به شکل یک پل از یک سمت ناحیه بی‌دندان تا سمت دیگر دندان ها را به هم وصل کنند و ناحیه بی‌دندان هم به کمک روکش‌های میانی پر شود.
بعد از دریافت روکش
اگر به تازگی روکشی دریافت کردید و احساس کردید برای دندان شما بلند است، حتما به دندانپزشک مراجعه کنید تا آن را اصلاح کند در غیر این صورت به مفصل فکی شما فشار وارد خواهد شد. روکش‌هایی که از دو لایه فلز و چینی ساخته شده باشند (لایه زیرین از فلز و پوشش رویی از چینی) ممکن است در کنار لثه حلقه سیاه رنگی ایجاد کنند که به‌علت لایه فلزی زیر روکش است و این امری طبیعی است.
روکش دندان نه تنها به عنوان محافظی برای دندان از پوسیدگی یا بیماری‌های لثه عمل نمی کند، بلکه یک دندان روکش شده نیاز به بهداشت و مراقبت منظم و خاص دارد. اگر احساس کردید روکش دندان شما لق شده است، ممکن است نیاز به معاینه دندانپزشک و درمان داشته باشد. در این صورت حتما برای اصلاح وضعیت روکش خود به دندانپزشک مراجعه کنید تا از تخریب دندان زیر روکش خود پیشگیری کنید.
انتخابی نه برای همیشه
استفاده از پروتز ثابت (روکش یا بریج) انتخاب اول برای جایگزینی دندان های پوسیده و از دست‌رفته در تمامی بیماران نیست. دندانپزشک گاه مجبور است بسته به شرایط دهان و دندان بیمار، برای جایگزینی دندان ها از پروتز متحرک یا ایمپلنت استفاده کند. از پروتز ثابت تنها در مواردی می توان استفاده کرد که قسمتی از تاج دندان یا تمام آن از بین رفته باشد اما ریشه دندان سالم باشد یا به وسیله عصب‌کشی ریشه دندان سالم شده باشد و در واقع پزشک تشخیص دهد که ریشه دندان تحمل روکش را دارد.
